Magia w każdym dniu: ,,SILVA RERUM IV"-Kristina Sabaliauskaitė

wtorek, 6 grudnia 2022

,,SILVA RERUM IV"-Kristina Sabaliauskaitė

Gruba rodzinna silva rerum z pociemniałym pergaminem, w którego krawędzie wpił się tłuszcz wielu palców; dziwna, zabobonna bazgranina minionych czasów o wszystkim i o niczym, upamiętnienie pokoleń rodziny.

Muszę do czegoś się przyznać...kocham powieści Kristiny Sabaliauskaitė, najwybitniejszej, współczesnej litewskiej pisarki, która ma polskie korzenie i jest autorką tetralogii Silva rerum. Niedawno w Wydawnictwie Literackim odbyła się premiera czwartej i zarazem ostatniej części najgłośniejszej sagi wileńskiej.

Lata 70. XVIII wieku. Wielkie Księstwo Litewskie. Pogrzeb Piotra Antoniego Narwojsza burzy codzienny porządek dnia wielkiej rodziny pozostawiając za sobą lament, sieroty, długi i testament, z którego nikt do końca nie jest zadowolony. Wraz ze zmarłym chowana jest przeszłość, rodzinny ład, obyczaje i pompatyczne, przesadnie wytworne życie. Młode pokolenie ma już inną przyszłość przed sobą. Szlachta dzieli się na wrogie obozy zwolenników starego i nowego ładu, skarbiec państwa świeci pustkami, a u granic zbierają się wojska rosyjskie. Franciszek Ksawery Narwojsz, bratanek Piotra Antoniego, wyrusza w podróż po Europie z misją powierzoną mu przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Co przyniesie podróż od Wiednia, po Paryż i Londyn? Kogo spotka spragniony wiedzy Franciszek Ksawery? Czy jego dusza zazna spokoju?

Autorka, podobnie jak w poprzednich częściach, tworzy wspaniałych bohaterów z krwi i kości, którzy doświadczają wzlotów i upadków. W czwartej części główny głos oddaje Franciszkowi Ksaweremu z Milikont Narwojszowi, który jest jezuitą oraz profesorem filozofii i matematyki. Jego dzieje są zarazem smutne i fascynujące. W wieku ośmiu lat zostaje oddany bez słowa wyjaśnienia na naukę do jezuitów, gdzie chłopcy są bici i chłostani, by wpoić im zasady dobrego zachowania, reguły matematyki, teologii, łaciny, francuskiego i niemieckiego. W ciągu lat nauki Franciszek dowiaduje się, że wiedza naukowa jezuitów i ich zachowanie to zupełnie różne kwestie. Ojciec Wojciech jest ciepłym człowiekiem, rzadko chwyta za rózgę, ale na lekcjach ma mało do powiedzenia. Ojciec Stanisław boleśnie wykręca uszy, ma potężne wybuchy złości i wszyscy się go boją, ale matematykę wykłada z pasją. Stary ojciec Ignacy nauczający teologii najbardziej zaszczepia w uczniach pokorę, w jego wzroku czai się coś gadziego, co wywołuje paniczny strach, a najlepszych, najbardziej godnych zaufania uczniów prosi o pomoc w myciu... Franciszek Ksawery już w dorosłym życiu przysięga sobie, że nie podda się złości i rozgoryczeniu, że nie będzie zgadywał, jak wyglądałoby jego życie, gdyby rodzice nie oddali go do klasztoru. Nie będzie rozważał, czy ból, samotność i udręki przeważają na szali jego losu, czy też ważniejsza okaże się nauka, poezja, filozofia, matematyka i podróże. W życiu Franciszka Ksawerego wielkie znaczenie odgrywa ukochany stryj Piotr Antoni, który jest najbogatszy w całej rodzinie Narwojszów i najbardziej zbliżony do Radziwiłłów. Ludzie liczą się z jego zdaniem, okazują mu szacunek, ale też zazdroszczą pokaźnej sakiewki. Pewny siebie stryj często staje w obronie bratanka.

Kristina Sabaliauskaitė wspaniale, malowniczo i z detalami oddaje realia życia wszystkich warstw społecznych u schyłku XVIII wieku. Od potężnych władców, bogatych panów na włościach, duchownych ukazujących różne oblicza, uzdolnionych artystów, wybitnych naukowców, inspirujących intelektualistek po kobiety lekkich obyczajów i żebraków ostatecznie kończących przy kościelnych murach. Pokazuje, jak Wilno traci stopniowo znaczenie na rzecz Grodna, choć wciąż pulsuje w nim życie, tętni handel, a kawiarnie wypełnione są ludźmi pijącymi świeżo zaparzoną kawę. Z krucht kościelnych nadal wydobywają się zapachy mirry i kadzidła, a na ulicach chłopcy sprzedają Kurier Polski i Kurier Litewski oraz chodzą luteranie w wysokich kapeluszach, prawosławni Rusini w astrachańskich karakułach, katoliczki w modnych mufkach i Żydzi w czarnych, długich do kolan kapotach i futrzanych czapkach. Na zachodzie Europy zachodzą już zmiany, rozum zastępuje wiarę w Boga, barok chyli się ku upadkowi i czuć powiew oświecenia...

Silva rerum IV to rewelacyjna wileńska saga historyczna pełna różnorodnych barw i twarzy w czasie ostatnich chwil świetności Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Zadziwia wnikliwym odmalowaniem obyczajów i realiów epoki oraz dbałością o detale. Zatraciłam się w tej książce poznając koleje dziejów rodziny Narwojszów. Nie widziałam i nie słyszałam tego, co działo się wokół mnie. Byłam tylko ja i emocje płynące z tej powieści-pragnienia przemienione w miłość, zgryzota i wina, grzech, litość, dobro i zło, piękno i brzydota, światło i ciemność, bezsilność i pustka pod sercem ze strachu, tułaczka i brak dachu nad głową, bezsensowne okrucieństwo, ale także przyjaźń, pokrewieństwo dusz i burza namiętności. Coś wspaniałego! Koniecznie przeczytajcie:)

WPISY POWIĄZANE:

,,Silva rerum II"-Kristina Sabaliauskaite

,,Silva rerum III"-Kristina Sabaliauskaite